Okuma süresi : 6 dakika /
Veganlık, çevre savunuculuğu, hayvan hakları, sağlık ve sürdürülebilirlik alanlarında yıl içinde yaşanan önemli gelişmeleri anlatan, 2023'ün manzarasını belirleyen dönüştürücü olayların kapsamlı özetine hoş geldiniz! Geçtiğimiz on iki ay boyunca dünya genelinde bir yenilik, farkındalık ve kolektif eylem dalgası yükseldi, daha vicdanlı ve sürdürülebilir bir geleceğe doğru önemli adımlarla karakterize edilen bir dönemi şekillendirdi. Birbiriyle bağlantılı bu önemli konularda öne çıkan gelişmeleri ve girişimleri sizler için derledik.
OCAK
Lidl, sürdürülebilirliği teşvik etmek amacıyla şirket çapında başlattığı girişimin bir parçası olarak sattığı hayvansal ürünlerin miktarını azaltma girişimini açıkladı. Alman indirim perakendecisinin raflarında hayvansal ürünlerin yerini yavaş yavaş vegan ikamelerin alması bekleniyor. Bu durum Lidl'in 2025 yılı ve sonrasında bitki bazlı ürün yelpazesini önemli ölçüde genişletme taahhüdüyle de örtüşmekte. Lidl, gelecekte 10 milyar insanı besleyebilmenin önemine vurgu yaparak, gıda kaynaklarının ihtiyatlı bir şekilde yönetilmesi ve daha az et tüketilmesi gerektiğini belirtti.
Amerika Birleşik Devletleri'ndeki yeni mevzuat, ilaç adaylarının insan deneylerindeki katılımcılara uygulanmadan önce hayvan deneylerine tabi tutulması ön koşulunu kaldırdı. ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) Modernizasyon Yasası 2.0'ın sponsoru Senatör Rand Paul yaptığı açıklamada, yeni yasanın daha güvenli ve daha etkili ilaçların piyasaya sürülmesini hızlandıracağını ve "mevcut bilim tarafından desteklenmeyen bürokrasiyi" ortadan kaldırarak hayvan deneklerin gereksiz yere acı çekmesine ve ölmesine son vereceğini belirtti.
Edinburgh, iklim acil durumuyla mücadele etmek için bitki temelli beslenmeyi destekleyen ilk Avrupa başkenti oldu. Edinburgh, antlaşmayı onaylayan 20. şehir olarak, Los Angeles, Florida'daki Boynton Beach, Birleşik Krallık'taki Haywards Heath, Türkiye'deki Didim ve 15 Hint şehriyle birlikte bu harekete katılmış oldu.Hayvansal tarımdan kaynaklanan sera gazı emisyonlarını azaltmaya yönelik bir girişim olan Bitki Temelli Antlaşma, belediye meclisinin desteğini aldı. Konsey, antlaşmanın bir sonucu olarak menülerde karbon etiketlemesi uygulanabileceğini ve okullarda, belediye binalarında daha çeşitli bitki bazlı yemeklere geçiş yapılabileceğini belirtti.
ŞUBAT
Biyokütle üretmek ve karbonu tutmak için mantarları kullanan Funga projesi, mantarları kullanarak karbonu uzaklaştırmaya yönelik çalışmalarda türünün ilk örneği. Bu çalışmada mantarlar tarımsal atık üzerinde yetiştiriliyor; gelişimleri sırasında atmosferdeki karbondioksiti tutuyorlar. Mantarlar hasat edilerek hayvan yemi, yakıt ve toprak ıslahı için uygun olan yüksek değerli bir biyokütle ürününe dönüştürülmekte. Funga girişimi, fosil yakıtların yerini alabilecek sürdürülebilir ürünler sağlayarak ve karbondioksiti atmosferden uzaklaştırarak iklim değişikliğiyle mücadeleye yardımcı olmayı amaçlıyor.
MART
Birleşik Krallık'taki Cambridge Üniversitesi bilim insanları çevresel açıdan sürdürülebilir bir alternatif olarak güneş ışığına maruz kaldığında sıcaklığını koruyan bitkilerden oluşan bir film geliştirdi. Gelecekte bu malzeme, harici enerji gerektirmeden otomobilleri ve binaları soğutmak için kullanılabilecek. Çeşitli dokulara ve canlı renk tonlarına sahip olan bu film aynı zamanda görsel olarak da oldukça güzel görünüyor. Çevre dostu malzemelerden üretilen bu film, sıcaklığa bağlı olarak renk değiştiriyor ve iç mekanları önemli ölçüde soğutabiliyor. Bu yenilik, geleneksel iklimlendirmenin yerine sürdürülebilir bir alternatif sunarak sera gazı emisyonlarının ve enerji tüketiminin azaltılmasına yardımcı oluyor.
NİSAN
Hong Kong Tekstil ve Konfeksiyon Araştırma Enstitüsü (HKRITA), su sistemlerinde mikroplastik atıkların toplanmasıyla ilgili mevcut zorlukların üstesinden gelmek için su kalitesini önemli ölçüde korurken mikroplastikleri etkili bir şekilde ayıran yenilikçi ve çevre dostu bir atık su arıtma tekniği olan Acousweep'i geliştirdi. Acousweep, süpürücü akustik dalgalar ve benzersiz bir konfigürasyona sahip bir hazne kullanarak mikroplastik lifleri etkili bir şekilde yakalıyor. Geleneksel filtreleme yöntemlerinin aksine, sistemin akustik manipülasyon tekniği mikroplastik liflerin birikmesini kolaylaştırarak sürekli su arıtımına da olanak sağlıyor.
MAYIS
Panama'da çıkarılan yeni bir yasa ile artık deniz kaplumbağalarının sağlıklı bir çevrede özgürce yaşama ve hareket etme hakkı korundu. Deri sırtlı kaplumbağaları korumak için çalışan ve yasaları savunan bir kuruluşun kurucusu olan Callie Veelenturf'a göre, bu yasa "herhangi bir Panama vatandaşının deniz kaplumbağalarını savunmasını ve yasal olarak temsil etmesini sağlayacak". Bu yasaya göre artık deniz kaplumbağaları yasal olarak kirlilikten ve düzensiz turizm, kıyı gelişimi, iklim değişikliği ve tesadüfi avlanma gibi sağlıklarını veya refahlarını etkileyen diğer zararlı insan faaliyetlerinden arındırılmış bir çevreye sahip olma hakkına sahip.
HAZİRAN
Açık denizleri koruyan ilk küresel anlaşma 19 Haziran Pazartesi günü Birleşmiş Milletler'de onaylandı. Bu tarihi çevre anlaşması, insanlığın hayatta kalması için kritik önem taşıyan uzak ekosistemleri korumayı amaçlıyor. Birincil oksijen kaynağı olan, CO2 emilimi yoluyla iklim değişikliğini hafifleten ve çoğu zaman mikroskobik ölçekte olmak üzere bol miktarda biyolojik çeşitlilik barındıran okyanusların kritik önemi bilim insanları arasında giderek daha fazla kabul görmekte. Bununla birlikte, gezegenin okyanuslarının önemli bir kısmı tek tek ulusların münhasır ekonomik bölgelerinin ve dolayısıyla herhangi bir devletin yetki alanının ötesinde yer aldığından, açık denizleri korumak için uluslararası işbirliği sağlanması oldukça önem taşıyor.
TEMMUZ
Norge Mining adlı Norveçli bir madencilik şirketi, güneybatı Norveç'te fosil yakıtlara olan bağımlılığımızı azaltmaya yardımcı olabilecek devasa bir fosfat kaya yatağı keşfettiğini duyurdu. Yatağın, pil ve güneş paneli üretiminde önemli bir bileşen olan osfat kayasından 70 milyar tona kadar içerdiği tahmin ediliyor, bu da yeşil enerji endüstrisi için büyük bir atılım. Fosfat kayası aynı zamanda gübre üretiminde de kullanılıyor, dolayısıyla bu keşif aynı zamanda gıda güvenliğinin iyileştirilmesine de yardımcı olabilir.
AĞUSTOS
Fransa'da rutin olarak kağıt satış fişi üretme uygulamasına son verildi. Banka kartı makbuzlarını da kapsayan bu uygulama, çevresel kaygılar göz önünde bulundurularak hayata geçirildi. Makbuzlar tamamen ortadan kaldırılmayacak; müşteriler, örneğin bir fiyatla ilgili herhangi bir belirsizliği açıklığa kavuşturmak için ihtiyaç duymaları halinde basılı bir kopya talep etme haklarını koruyacaklar. Ayrıca belirli yerlerde (oteller, restoranlar, kuaför salonları, garajlar vb.) çıktı alınması zorunlu olmaya devam edecek.
EYLÜL
Apple, son etkinliğinde deri aksesuar satışını durdurduğunu açıklayarak dikkat çekici bir karara imza attı. Apple'ın bu hamlesi sürdürülebilirliğe yönelik önemli bir adım atarak 2030 yılına kadar karbon nötr olma hedefiyle uyumlu hareket ediyor. Apple, bazı saat kayışlarında ve iPhone kılıflarında inek derisinin yerini alan FineWoven malzemesini tanıtarak hayvanlara zarar vermeden deri görünümünü taklit etmek için yaratıcı bir yol izledi. Vegan ikamelere yönelik bu hareket sadece çevreye değil aynı zamanda hayvan haklarına da katkı sağlamakta ve bunun sektörde uzun soluklu bir trend olduğunu da göstermektedir.
EKİM
Danimarka hükümeti, ülkenin kademeli olarak daha fazla bitki bazlı beslenmeyi benimsemesine ve önümüzdeki yıllarda bitki bazlı protein tedarikini artırmasına yönelik stratejisini özetleyen ilk ulusal bitki bazlı eylem planını açıkladı. Plan iki ana inisiyatife odaklanıyor: çiftçileri bitki temelli ürünler yetiştirmeye teşvik etmek ve sürdürülebilir bitki temelli gıda geliştirmek için 2030'a kadar ‘Bitki Fonu’na 100 milyon dolar tahsis etmek.
Almanya'nın iki önemli parekende firması Lidl ve Kaufland, V-Label şemsiyesi altında lisanslı olan Vemondo ve K-take it vegan markalarının ürünlerinde fiyat indirimi yaptı. Her iki perakendeci de ürünlerini hayvanlardan elde edilen ürünlere eşdeğer ya da daha düşük fiyatlarla piyasaya sürmeyi planlıyor. Tüketici anketinin bulguları, V-Label bilincine sahip tüketicilerin %69'unun V-Label etiketi taşıyan ürünleri daha sağlıklı ve %59'unun daha güvenilir olarak algıladığını göstermektedir. Bu rakamlar, Avrupalı tüketicilerin yüzde kırkının V-Label etiketi taşıyan bir ürün için prim ödemeye hazır olmalarını etkileyen faktörler konusunda da markalara ve işletmelere önemli fikirler veriyor.
KASIM
Yeniden kullanılabilir ve sökülebilir karbon-nötr bir fayans olan CornWall, tamamen atık olarak kabul edilen mısır koçanlarından yapıldı. Bir malzeme üreticisi olan StoneCycling ve bir danışmanlık firması olan Circular Matters, girişimin bir parçası olarak bu organik biyoatığı ileri ve geri dönüştürüyor, bu geri dönüşüm sayesinde yeniden kullanılabilir iç duvarlar üretiliyor. Koçanların basitçe toz haline getirilmesiyle olan ileri dönüşüm süreci de bu malzemenin mobilya kaplaması olarak kullanılmasını sağlıyor. Mısırlar üretim sırasında atmosferdeki CO2'yi emdiği ve depolanan karbon fayanslarda tutulduğu için CornWall iklim-pozitif.
Amerikan Kalp Derneği (AHA) kısa bir süre önce Impossible Foods'u bitki bazlı Beef Lite için Heart-Check Gıda Sertifikası ile ödüllendirdi. Bu başarı, et tüketen ancak sığır etine bitki bazlı bir alternatif arayan sağlık bilincine sahip bireyler için özel olarak formüle edilmiş bir ürün olan Beef Lite'ın besin değerini vurguluyor. Beef Lite, yüksek protein, lif, demir, B vitaminleri, çinko ve potasyum içeren zengin besin profilinin yanı sıra sıfır gram trans yağ, kolesterol içermemesi ve yağsız hayvan kıymasından yüzde 75 daha az doymuş yağ içermesiyle öne çıkıyor. Bu da ürünün kardiyovasküler hastalıklara yakalanma olasılığını azaltmak için doymuş yağların sınırlandırılmasını ve trans yağların ortadan kaldırılmasını tavsiye eden Amerikan Kalp Derneği (AHA) tarafından belirlenen kılavuzlara uygunluğunu gösteriyor.
ARALIK
15 Aralık'ta Netflix'te yayınlanan Chicken Run 2 filminde bir kümes hayvanları çetesi diğer tavukların nugget haline getirilmesini önlemek için tavuk yetiştiriciliği endüstrisine meydan okudu. Film, 1950'lerde gıda bilimcisi Robert C. Baker'ın tavuk nugget'ı icat ettiği dönemde geçiyor. Yazar Jon Ronson, aynı zamanda Vegan Netflix filmi Okja'nın senaryosunu da yazarı. Ronson, yeni filmin insanlar üzerinde derin etkiler bırakabileceğini ifade ederek dünya genelinde kapalı alanlarda tutulan birçok canlının varlığına dikkat çekti.
Londra Moda Konseyi (BFC) 2024 yılından itibaren LFW programında artık kürke izin verilmeyeceğini teyit etti; bu gereklilik marka başvuru sürecine dahil edildi. Kürksüz LFW'nin açılışı 2018 yılında gerçekleşmiş olsa da, resmi bir yasak henüz oluşturulmamıştı.
2023'te tanık olduğumuz dönüm noktalarının ve atılımların perdelerini çekerken bu yılın yenilikçiliğin ve eylemlerimizin birbirine bağlılığı konusunda artan bilincin bir kanıtı olduğunu görebiliyoruz. Veganlık, çevre girişimleri, hayvan hakları, sağlık alanındaki yenilikler ve sürdürülebilirlik çabalarındaki ilerlemeler, önümüzdeki yıllar için de bir temel oluşturmak için oldukça önem taşıyor. Doğayla uyumlu, tüm canlıların refahına öncelik veren ve gelecek nesiller için sürdürülebilir uygulamaların olduğu bir dünyayı beslemeye kararlı bir şekilde geleceğe yürürken ilerleme, işbirliği ve sarsılmaz adanmışlık ruhunu hep beraber ileriye taşıyalım.
Kaynaklar:
- https://plantbasednews.org/news/economics/lidl-reduces-meat-products/
- https://www.npr.org/2023/01/12/1148529799/fda-animal-testing-pharmaceuticals-drug-development#:~:text=A%20new%20U.S.%20law%20has,can%20be%20ineffective%20and%20expensive.
- https://www.euronews.com/green/2023/01/18/what-is-the-plant-based-treaty-and-why-has-the-city-of-edinburgh-endorsed-it#:~:text=a%20veggie%20alternative%3F-,Edinburgh%20has%20become%20the%20first%20European%20capital%20to%20endorse%20a,gas%20emissions%20from%20animal%20agriculture.
- https://www.euronews.com/green/2023/02/20/funga-how-does-the-worlds-first-fungi-powered-carbon-removal-project-work
- https://www.euronews.com/green/2023/03/28/could-this-colourful-plant-based-film-replace-the-need-for-air-conditioning
- https://www.hkrita.com/en/our-innovation-tech/projects/acousweep-microplastic-fiber-separation-system-by-sweeping-acoustic-waves#:~:text=Acousweep%20utilises%20sweeping%20acoustic%20waves%20to%20trap%20microplastic%20fibres.,are%20added%20for%20wastewater%20treatment.
- https://www.euronews.com/green/2023/05/26/turtle-power-panama-gives-legal-rights-to-sea-turtles-protecting-against-pollution-and-poa
- https://www.theguardian.com/environment/2023/mar/05/high-seas-treaty-agreement-to-protect-international-waters-finally-reached-at-un
- https://www.esmmagazine.com/retail/france-ends-printing-of-paper-receipts-in-stores-246536
- https://sustainabilitymag.com/sustainability/why-apple-has-been-named-petas-company-of-the-year-2023
- https://www.forbes.com/sites/danieladelorenzo/2023/11/23/how-denmark-made-the-plant-based-action-plan-possible/?sh=8ad054f4b00d
- https://veganuary.com/german-supermarkets-reduce-prices-plant-based-products/
- https://www.stonecycling.com/everywhere/
- https://vegnews.com/vegan-news/impossible-burger-heart-healthy-check
- https://vegnews.com/2023/12/chicken-run-dawn-of-the-nugget-new-movie
- https://www.ecotextile.com/2023121831529/fashion-retail-news/bfc-announces-fur-free-london-fashion-week.html